Historia Indycar - Akt I - AAA

Mistrzostwa IndyCar są obecnie jedną z najważniejszych serii wyścigowych na świecie. Zawody w Indianapolis regularnie przyciągają na trybuny ponad 300 000 widzów. W samych Stanach Zjednoczonych oglądalność wyścigu w telewizji przekracza 5 mln osób. Niniejszy, podzielony na 4 części artykuł opisuje długą historię serii podczas której zmieniał się format zawodów, punktacja, bolidy oraz automobilkluby stojące za organizacją mistrzostw. Jednak mimo dwóch wojen światowych, kryzysów finansowych i wielu innych przeszkód wyścigi Indycar przetrwały do dziś. Pierwsza część przedstawia początkowe 50 lat serii, podczas których pieczę nad mistrzostwami sprawował American Automobile Association.



AAA
Naszą historię rozpoczniemy 4 marca 1902 roku. Wtedy to w Chicago powstało Amerykańskie Stowarzyszenie Automobilowe - American Automobile Association (AAA). W czerwcu tego samego roku organizacja utworzyła Racing Board, dział odpowiedzialny za wyścigi samochodowe, którego przewodniczącym został Arthur Rayner Pardington. W 1904 roku na Long Island w Nowym Jorku zorganizowano pierwszy wyścig pod egidą AAA - Vanderbilt Cup. Jego twórcą i pomysłodawcą był William Kissam Vanderbilt II, który ufundował także sporą nagrodę pieniężną mającą na celu zachęcić producentów do udziału w zawodach. Wyścig, w którym triumfował George Heath za kierownicą Panharda, był dużym sukcesem i w następnym roku AAA zdecydowała się zorganizować pierwsze w historii USA mistrzostwa. Sezon składał się z 11 rund rozgrywanych przeważnie na torach wyścigów konnych. Zawodnicy rywalizowali ze sobą w parach w systemie meczowym. Dwóch najlepszych kierowców awansowało do finału, gdzie walczyło ze sobą na dystansie 5 lub 10 mil. Po tytuł mistrzowski serii National Motor Car Championship sięgnął Barney Oldfield. Pierwszy sezon mistrzostw stanowił wspaniałą rywalizację sportową i rozrywkę przyciągającą na tory tysiące widzów. W trakcie zawodów doszło jednak także do kilku groźnych wypadków. 

Luis Chevrolet, Vanderbilt Cup 

Pierwszy z nich miał miejsce podczas niezaliczanych do klasyfikacji generalnej zawodów w Detroit. W trakcie 5-milowego wyścigu, w którym udział brało czterech kierowców, Barney Oldfield stracił moc w swoim samochodzie i postanowił się zatrzymać. Jadący za nim Dan Wurgis nie zdołał go ominąć i uderzył w prawe tylne koło jego pojazdu. Oldfield wpadł w ogrodzenie po wewnętrznej i dachował. Szczęśliwie uniknął jednak poważniejszych obrażeń i dwa tygodnie później wystartował w kolejnym wyścigu, w którym odniósł zwycięstwo.

Mniej szczęścia miał Earl Kisser podczas wyścigu w Cleveland. W trakcie przejeżdżania zakrętu wpadł w poślizg i uderzył w ogrodzenie po wewnętrznej stronie toru. Zbiornik paliwa został uszkodzony i samochód stanął w płomieniach. Pojazd po przejechaniu 20 metrów zatrzymał się gwałtownie w grząskim błocie, a Kisser wypadł z maszyny lądując 3 metry dalej. Kierowca został przewieziony do pobliskiego szpitala, gdzie lekarze musieli amputować mu lewą nogę. 

Kolejny wypadek wydarzył się zaledwie tydzień później w trakcie wyścigu na Keniworth. Webb Jay jadący w chmurze kurzu za poprzedzającymi go samochodami uderzył w płot i wpadł do stawu. W wyniku wypadku doznał przebicia lewego płuca, złamania dziewięciu żeber, lewego przedramienia oraz lewego uda.

Samochód Webba Jaya po wypadku

Ze względu na powyższe wypadki wszczęto debatę na temat bezpieczeństwa w wyścigach. AAA postanowiła zaprzestać organizacji kolejnych mistrzostw, chociaż nie zrezygnowano z  pojedynczych wyścigów. Nigdy jednak nie powrócono na tory wyścigów konnych, które ze względu na bariery nieprzystosowane do imprez samochodowych oraz bardzo kurzącą się nawierzchnię zostały uznane za zbyt niebezpieczne.

Już w kolejnym roku rozegrany został Vanderbilt Cup w hrabstwie Nassau. W 1909 roku zorganizowano pierwszy wyścig na nowo wybudowanym torze Indianapolis Motor Speedway. Zawody Prest-O-Lite Trophy, których dystans wynosił 250 mil (400 km), wygrał Bob Burman w Buicku. Dwa lata później dystans wyścigu został zwiększony do 500 mil (800 km), a impreza zmieniła nazwę na International 500 Mile Sweepstakes.

International 500 Mile Sweepstakes 1911

W 1908 roku Automobile Club of America (ACA) utworzyło American Grand Prize, drugie po pucharze Vanderbilta zawody na wzór wyścigów Grand Prix. Wyścig ten rozpoczął konflikt pomiędzy AAA i ACA, który został jednak dosyć szybko rozstrzygnięty. Postanowiono, że ACA zajmie się organizacją zawodów międzynarodowych w Stanach Zjednoczonych, natomiast AAA będzie organizować zawody krajowe. 

2 grudnia 1908 roku American Automobile Association rozwiązało Racing Board, a w jego miejsce powołany został później Contest Board. Ruch ten miał najprawdopodobniej umożliwić organizacji otworzenie się na inne dyscypliny motosportu. Jednakże oficjalne uzasadnienie tej decyzji zaginęło.

Do organizacji mistrzostw AAA powróciła w 1916 roku. Mimo nacisku Manufacturers Contest Association (MCA), by regulamin dopuszczał do startu samochody jak najbardziej zbliżone do fabrycznych, automobilklub pozwolił na starty bolidów zbudowanych wyłącznie z myślą o wyścigach. Kalendarz składał się z 15 rund zaliczanych do klasyfikacji generalnej, z czego dwie - Vanderbilt Cup oraz American Grand Prize rozgrywane były na torach drogowych. Resztę stanowiły owale o nawierzchni ziemnej (Ascot Park), betonowej (Twin City Motor Speedway), ceglanej (Indianapolis Motor Speedway) oraz zdobywające coraz większą popularność tory pokryte panelami z drewna.

W 1917 roku Stany Zjednoczone dołączyły się do udziału w I Wojnie Światowej. W związku z tym na dwa lata zawieszono organizację mistrzostw, a także wyścigu Indianapolis 500. ACA wstrzymało natomiast rozgrywanie American Grand Prize. Mimo to cały czas odbywały się w kraju pojedyncze wyścigi.

Kierowcy mogli w tym czasie walczyć o tytuł zawodnika roku, który od 1905 roku był przyznawany przez dziennikarzy czasopisma Motor Age. W sezonach, w których nie organizowano mistrzostw, stanowił on nieoficjalny tytuł mistrzowski. Podobne wyróżnienia przyznawali dziennikarze The Horseless Age, MoToR, The New York Times, oraz Los Angeles Times.

W roku 1920, mimo trudnej sytuacji ekonomicznej panującej w kraju AAA wznowiła organizację mistrzostw. Sezon składał się z 11 wyścigów, z czego pięć było wliczanych do klasyfikacji generalnej. Gaston Chevrolet, który wygrał wówczas 500 milowe zawody w Indianapolis, był liderem punktacji przed ostatnią rundą sezonu rozgrywaną na drewnianym torze Los Angeles Motor Speedway. Na 146 okrążeniu wyścigu doszło do poważnego wypadku z udziałem Chevroleta. Amerykanin próbował wówczas wyprzedzić Joe'a Thomasa, który znajdował się po wewnętrznej zakrętu. W trakcie ataku zawadził o znajdującego się po zewnętrznej Eddiego O'Donella, po czym uderzył w barierę. W wypadku zginął Gaston Chevrolet, Eddie O'Donell oraz jego mechanik, Lyall Jolls. Mechanik Chevroleta, John Bresnahan został ciężko ranny. Mimo tragicznego wypadku, Chevrolet uzbierał w poprzednich wyścigach wystarczającą liczbę punktów, by po zakończeniu zawodów w Beverly Hills pozostać na czele klasyfikacji generalnej i zdobyć tytuł "Speed King of the Year".

Earl Cooper, Indianapolis 1914

W 1927 roku Arthur Means, zastępca sekretarza AAA Contest Board, Vala Haresnape'a, postanowił utworzyć klasyfikację generalną z lat 1909-1915 oraz 1917-1920. Dzięki temu dziewięciu kierowcom przyznano wstecz tytuły mistrzowskie. Pewne kontrowersje wzbudziła nowa klasyfikacja sezonu 1920. Means utworzył kalendarz sezonu składający się z 10 rund. Po wzięciu pod uwagę wyników tych wyścigów mistrzostwo zostało przyznane Tommy'emu Miltonowi. Jednak zarówno oficjalny program kończącego sezon wyścigu w Beverly Hills, jak i różne gazety z roku 1920 wskazują na to, że sezon składał się z 5 rund. W 1929 roku ponowie zrewidowano wyniki, za sprawą czego Tommy Milton utracił tytuł z roku 1920 na rzecz Gastona Chevroleta.

W 1951 roku Russ Catlin dokonał własnego podliczenia wyników z sezonów 1902-1920 w oparciu o oficjalne dokumenty AAA. Swoje rezultaty przedstawił podczas wyścigu Indianapolis 500 w 1952 roku. Zgodnie z tą klasyfikacją siedmiu nowych kierowców otrzymało mistrzostwo, natomiast dwóch je utraciło. Byli to George Robertson, którego tytuł z 1908 roku należał teraz do Berta Dingley'a oraz Gaston Chevrolet, który według nowych wyliczeń utracił mistrzostwo z roku 1920 na rzecz Tommy'ego Miltona. Klasyfikacja ustalona przez Catlina jest uznawana obecnie przez IndyCar za oficjalną z jedną zmianą. Jako mistrz sezonu 1920 figuruje Gaston Chevrolet.

West Texas Fair 1921

Przenieśmy się do roku 1921. Ówczesne mistrzostwa składały się aż z 20 wyścigów rozgrywanych niemalże wyłącznie na torach o nawierzchni drewnianej. Wyjątkiem było jedynie ceglane Indianapolis 500. Do tego na New York State Fairgrounds odbył się niezaliczany do klasyfikacji generalnej wyścig na torze ziemnym. Należy jednak uwzględnić fakt, że odbywające się dwukrotnie w sezonie zawody na Los Angeles Motor Speedway składały się z czterech biegów eliminacyjnych oraz jednego wyścigu głównego, a więc aż 10 wyścigów figurujących w kalendarzu odbywało się w Los Angeles.

W 1924 roku podczas wyścigu na torze ziemnym New York State Fairgrounds śmierć poniósł Jimmy Murphy. Jego samochód wpadł w poślizg i uderzył w drewnianą barierę po wewnętrznej zakrętu. Duży fragment bariery przebił pierś Murphy'ego. Kierowca zmarł na miejscu. Dzięki zdobytym w poprzednich rundach punktom Murphy zdobył pośmiertnie drugi w swojej karierze tytuł mistrza AAA Championship Car.

Sezon 1931 był ostatnim, w którym odbył się wyścig na torze o drewnianej nawierzchni. Pierwszy tego typu obiekt powstał w 1910 roku i dzięki stosunkowo niskim kosztom budowy oraz prostej konstrukcji w ciągu kolejnych kilkunastu lat wybudowano przynajmniej 24 tory drewniane. Jednak panele wystawione na działanie warunków atmosferycznych szybko niszczały i wymagały wymiany przynajmniej co 5 lat. Wiązało się to z wysokimi kosztami eksploatacji i konserwacji. Sytuację dodatkowo pogorszył Wielki kryzys, który rozpoczął się w 1929 roku. Większość obiektów zostało zaniedbanych, a najdłużej w kalendarzu utrzymała się Altoona Speedway. Ostatni wyścig na tym torze rozegrano 7 września 1931 roku. Zwycięstwo odniósł wówczas Shorty Cantlon. Dziesięć dni później obiekt został pochłonięty przez pożar. 

Altoona Speedway

W 1934 roku mistrzostwa składały się z 4 wyścigów, a wśród nich pojawiła się runda na torze drogowym Mines Field w Kalifornii. Obiekt gościł jednak mistrzostwa zaledwie przez jeden sezon. Kolejny wyścig drogowy w AAA Championship Car rozegrano w 1936. Zawody George Vanderbilt Cup na torze Roosevelt Raceway wygrał wówczas Włoch Tazio Nuvolari w Alfie Romeo. Impreza pojawiła się w kalendarzu również rok później, a triumfował w nej Bernd Resemeyer za kierownicą Auto Uniona. Przez kolejne lata sezon składał się z wyścigu Indianapolis 500 oraz jednej lub dwóch rund na torach ziemnych. 

W grudniu 1941 roku, gdy Japończycy dokonali ataku na Pearl Harbor, Stany Zjednoczone dołączyły do II Wojny Światowej. Amerykański rząd wprowadził wówczas zakaz organizowania wyścigów samochodowych, który było skutkiem wprowadzenia racjonowania produktów.

Wojna dobiegła końca w 1945 roku. Już w 1946 AAA postanowiła wznowić organizację mistrzostw mimo obaw o frekwencję zawodników oraz liczbę torów gotowych przyjąć serię. Pod znakiem zapytania znajdował się nawet los zawodów Indianapolis 500. W trakcie wojny nawierzchnia toru została zaniedbana, a ówczesny właściciel obiektu, Eddie Rickenbacker sprzedał tor Tony'emu Hulmanowi w listopadzie 1945 roku. 

By zwiększyć liczbę uczestników, postanowiono dodać do kalendarza zawody dla kierowców samochodów seryjnych. Ostatecznie mistrzostwa składały się z 6 wyścigów przeznaczonych dla aut kategorii Champ Car (bolidy jednomiejscowe) oraz 71 rund dla klasy Big Car (samochody turystyczne). Zawody te były jednak przeważnie rozgrywane na znacznie krótszym dystansie, niż wyścigi Champ Car. Punktacja od początku istnienia mistrzostw zależna była od dystansu imprezy. W związku z tym zwycięzcy rund Big Car, które w większości rozgrywane były na dystansie 10 lub 20 mil, otrzymywali 20 lub 40 punktów. Triumfator najdłuższego w kalendarzu Champ Car wyścigu Indianapolis 500, dostawał natomiast 1000 punktów. 

Indianpolis 500 1946

Już podczas pierwszych rund okazało się, że frekwencja znacznie przewyższa oczekiwania. Pojawiły się w związku z tym wątpliwości dotyczące zasadności uwzględniania w klasyfikacji generalnej National Championship wyścigów samochodów Big Car. Contest Board podczas zorganizowanego po zakończeniu sezonu spotkania zadecydowało jednak, by w klasyfikacji generalnej uwzględnić zarówno wyścigi klasy Champ Car jak i Big Car. Mistrzem sezonu został Ted Horn. 

W kolejnym sezonie zrezygnowano z klasy Big Car. Kalendarz zawierał 11 rund wliczanych do klasyfikacji generalnej. Poza torami owalnymi w mistrzostwach znalazł się także wyścig górski Pikes Peak. Impreza gościła mistrzostwa już rok wcześniej, jednak wówczas nie była wliczana do klasyfikacji generalnej. Tym razem uczestnicy mieli otrzymać punkty, jednakże liczba ich była niewielka ze względu na dystans imprezy liczący zaledwie 20 km. W związku z tym większość startujących regularnie zawodników omijała tą rundę. Mimo to impreza utrzymała się w kalendarzu przez kolejne lata.

DuQuoin State Fairgrounds 1948

Mistrzostwa AAA Championship Car były rozgrywane do roku 1955. Wtedy to doszło do kilku tragicznych wypadków w świecie motosportu. Podczas wyścigu Indianapolis 500 śmierć poniósł  dwukrotny zwycięzca Indy, Bill Vukovich. Amerykanin był liderem wyścigu, gdy na 57 okrążeniu zbliżył się do Rodgera Warda, Ala Kellera oraz Johnny'ego Boyda. Keller w wyniku podmuchu wiatru stracił panowanie nad samochodem. Jadący za nim Ward próbował go ominąć, w wyniku czego zderzył się z Boydem. Boyd wpadł na Vukovicha, którego pojazd wzbił się w powietrze i wypadł poza tor, a następnie stanął w płomieniach. Kierowca zginął na miejscu. Był to drugi śmiertelny wypadek w tym sezonie. Podczas treningów przed Indy 500 zginął Manny Ayulo, który uderzył w betonową ścianę.

Zaledwie miesiąc później, podczas 24-godzinnego wyścigu w Le Mans doszło do największej tragedii w historii motosportu. Całe zdarzenie zapoczątkowane zostało na 33 okrążeniu, kiedy to Mike Hawthorn postanowił zjechać do boksu i zaczął gwałtownie hamować. Jadący za nim Lance Macklin wykonał gwałtowny skręt w lewo, by uniknąć zderzenia, przez co znalazł się na linii jazdy Pierre'a Levegha. Francuz przy prędkości 200 km/h uderzył w samochód Macklina. Jego Mercedes został podbity w górę i uderzył w wał ziemny przed trybuną. Levegh zginął na miejscu. Silnik i części nadwozia wpadły na trybunę. Śmierć poniosły 84 osoby, 120 zostało rannych.

Wydarzenia z Le Mans miały szeroki wpływ na świat motosportu. Szwajcaria postanowiła zakazać organizowania wyścigów samochodowych, który to zakaz obowiązuje do dnia dzisiejszego. Odwołano także rundy Formuły 1 w 1955 we Francji, Niemczech, Szwajcarii i Hiszpanii. American Automobile Association uznało, że wyścigi samochodowe są zbyt niebezpieczne i postanowiła zakończyć ich organizację. Mimo trudnych chwil rywalizacja bolidów jednomiejscowych przetrwała w Stanach Zjednoczonych. Dalsze losy mistrzostw opisane zostały w następnym artykule.

Źródła
en.wikipedia.org/American_open-wheel_car_racing
en.wikipedia.org/American_Championship_car_racing
en.wikipedia.org/AAA_Contest_Board
en.wikipedia.org/American_Automobile_Association
www.firstsuperspeedway.com
www.champcarstats.com